Quote:
komanin kaže:
Inace Lookey nisu li ipak Vlasi Srbiji drugaciji od Rumuna. Jer oni pripadaju istoj grupi naroda, samo ne znam na kojem stupnju (da li npr. kao svi Juzni Sloveni medjusobno ili svi Sloveni); dakle nije mi poznato koliko su srodni, a kazu da imaju drugaciji i osoben jezik, drugaciji od rumunskog, tako sam barem citao u novinama kada je ta prica o rumunizaciji Vlaha bila aktuelna. Ja sam mislio da su to 2 odvojena naroda.
|
Stari Vlasi,dakle oni na koje mislimo kada ih spominjemo u srednjovekovnom kontekstu ali i ranijem kontekstu kao mesavina uglavnom romanizovanog naroda koja je ostala tu pre dolaska Slovena, vise ne postoje. Oni su se pomesali sa Slovenima i poprimili njihove karakteristike, kroz vekove su izgubili svoja obelezja. Vlasi istocne Srbije su u 90 % slucajeva doseljenici a u 10 % slucajeva u Kljucu i severnom obodu Negotinske krajine i starosedeoci. Njihovo doseljavanje izvrseno je nakon seobe slovenskog,srpskog stanovnistva sa tih prostora. Citave familije i porodice doselile su se zajedno i na mestima starih sela osnovali svoja, uglavnom zadrzavajuci slovenske toponime. Sve to se lako moze proveriti u Arhivima u Beogradu, Pozarevcu, Negotinu i Zajecaru,gde se u publikacijama iz 18. veka moze pratiti taj proces,te zakljuciti da vlasko prisustvo u istocnoj Srbiji se bitnije primecuje tek od 30tih godina 18. veka,dakle pored postojecih srpskih doseljenickih sela sa Kosova i Juznog Pomoravlja cije se stanovnistvo jos ranije pomicalo i zaostalo u seobama ka severu. U to vreme termin Rumun kao narod nije bio cvrst (osim sto je romansko stanovnistvo na tom prostoru tako samo sebe nazivalo) pa su ih okolni narodi zvali Olah, Vlah i sl. Ta cinjenica rusi teoriju da je u tim krajevima krajem 17. veka i pocetkom 18. veka bila brojna starosedelacka populacija, pa tako i srednjovekovni Vlasi.
Grubo gledano, Srbi u istocnoj Srbiji umnogomke vuku poreklo sa Kosova, jednim delom poticu iz torlackih krajeva,dok su Vlasi mahom doseljenici iz nekadasnjeg ugarskog dela danasnje Rumunije i nesto malo iz Vlaske. Na primer, gotovo sva negotinska srpska sela kao i sam grad Negotin su naseljeni sa Kosova,a za tim krajem ne zaostaje ni Homolje.
Sto se pretakanja tice, bilo je,mada tek u tragovima, i slucajeva da su Srbi izbegli u Banat,tamo se porumunili tj povlasili i vratili se nazad. Zna se i koje su to familije i u kojim selima. To je recimo slucaj sa selom Duboka kod Kuceva, gde zivi povlaseno srpsko stanovnistvo sa Kosova, koje je povlaseno u Banatu, jos jedno takvo selo je Slatina kod Bora. Oni danas imaju dosta jaku srpsku svest i uvek se izjasnjavaju kao Srbi za razliku od okolnih sela gde se stanovnistvo od popisa do popisa ne izjasnjava jednolicno. Oni ne kriju da su se povlasili. Posto je u jakom okruzenju vlaskih sela vlaski uticaj bio dosta jak, srpsko malobrojnije stanovnistvo oko Negotina i Bora se u manjoj meri povlasilo, primer toga su neke familije iz sela severno od grada Negotina, kao Urovica, Dusanovac i sl. No, ni Srbi u zapadnom delu istocne Srbije nisu ostali duzni - ipak je dosta veci broj posrbljenih vlaskih familija, posebo u Pomoravlju, Stigu, Golubackom podunavlju i donjoj Mlavi. Sva mesovita sela sa apsolutnom ili relativnom srpskom vecinom u 19. veku na tom podrucju (navescu samo neka : Poljana, Vlaski Do, Troponje, Aleksandrovac, Simicevo, Salakovac, Kravlji Do, Ram, ali i nekadasnje cisto vlasko selo Djurakovo koje je u okruzenju srpskih sela) danas su potpuno srpska, nemaju vlasku svest i stanovnistvo je potpuno srpsko. Ima naravno izuzetaka, poput sela Subotica i Bobova u okolini Svilajnca,kao i sela Porodin i Vitezevo pored Zabara, Isakovo i Bigrenica u okolini Cuprije gde vlaska svest i dalje postoji.
Kako enklava moze da izvrsi uticaj na asimilaciju stanovnistva najbolje govori nekadasnji grad Porec (sadasnji Donji MIlanovac) koji se uglavio kao srpska enklava u vlaskom okruzenju. Pod njegovim uticajem su sela Boljetin, Golubinje, Mosna i Miroc,i ona su danas podosta asimilovana u srpska, vlaskim jezikom tamo govori tek 10-20 % populacije. Sela Boljetin i Golubinje su poklekla jos u 19. veku, tamo, iako su u vlaskom okruzenju, stanovnici zaboravljaju svoja vlaska obelezja,doduse ni tada nije bilo reci o etnicki homogenim selima jer su vec imala odredjeni postotak Srba. Kladovo je takodje bilo srpska enklava (pored Petrovog Sela koje je naseljeno iz Crne Gore), sa Srbima doseljenim sa Kosova i iz Crne Gore. Osim Petrovog Sela i samog Kladova, u opstini Kladovo nije bilo sela koje nije bilo vlasko.
Vlaski jezik je arhaicni oblik danasnjeg rumunskog jezika,ali je vremenom dosao u kontakt i sa srpskim jezikom tako da danas vlaski jezik poseduje i dosta slovenskih reci, mnogo vise ngo sam standardizovani rumunski jezik (koji je takodje bio pod jakim slovenskim uticajem).
Ova cela stvar koja stvara zabunu oko porekla danasnjih Vlaha bila je stvar organizacije - ako Vlasi u Srbiji nisu Rumuni, onda ni Srbi u BiH i Hrvatskoj nisu Srbi. Zapravo,radi se o tome da su Vlasi po dolasku imali samo jezik,koji se ponegde vremenom gubio,dok su Srbi iza sebe imali jezik i nadasve religiju koja im je kroz jaku crkvenu administraciju pomogla da se segregiraju i ocuvaju brojnost u BiH i HR do 20. veka. Vlasi u Srbiji nisu imali iza sebe niti jednu parohiju koja bi negovala rumunstvo iako su jos tada imali svestenika na svom jeziku (danas SPC to im ne dopusta). Njima to nije padalo na pamet, pa zato sada se sve vise svode na obicnu etnicku grupu segregiranu upravo od svoje maticne, preko Dunava.