[kom1]

Kudum kaže:

o izvornoj Isusovoj crkvi se, na žalost, ne može saznati mnogo. ali može se mnogo saznati o paulinijanskoj crkvi, onoj koju je taj farisej formirao na svojim mislijskim putovanjima. to je crkva koja i danas egzistira u stotine oblika - od katoličke crkve, preko nacionalnih pravoslavnih crkva, do svih protestanstkih crkava (od baptista, do adventista i js). sve ove crkve su, koja manje a koja više, udaljene od izvorne Isusove crkve. Zadnji živući kršćani, u pravom smislu te riječi, bili su bogumili. s njihovim odlaskom, umrlo je i izvorno kršćanstvo.

Bogumili su iz srednjeg vijeka. Nas na ovoj temi zanima razdoblje prije pisanja tekstova Novog Zavjeta i u vrijeme pisanja. Prvih nekoliko stotina godina.